In de praktijk: Derivaten in de zorgsector

| 30-05-2016 | Willem van Overveld |

Willem van Overveld beschrijft hoe een simpele SWAP constructie zonder margin calls toch lastig kan worden: de menselijk organisatorische kant van derivaten constructies krijgt vaak te weinig aandacht. Een voorbeeld uit de praktijk:

 

Het jaar 2012-2013: In een niet nader te noemen financieel zeer rendabel en solvabel ziekenhuis in midden Nederland was een bouwproject gaande ter grootte van 280 mln. euro. Het was vanwege marktomstandigheden niet mogelijk geweest om het financieringsvolume met gangbare leningen aan te trekken. De externe treasury adviseur had aangegeven dit tekort op te kunnen lossen met een renteswap. Onder toeziend oog van toezichthouders werd een renteswap aangekocht, die stapsgewijs opbouwde tot deze 280 mln., en in twintig jaar tijd weer afloste.

De renteswap wisselde 3 maands Euribor voor 3,5% lang met een risico-opslag. Tranches kasgeld onder de renteswap werden aangetrokken met de bouwfacturen die wekelijks binnenstroomden volgens een vaststaand schema. Voordat er een bouwfactuur werd goedgekeurd, werd er een rondleiding op de bouwlocatie gehouden met een bouwkundig opzichter die ook affiniteit had met bancaire diensten. Een extra bankmedewerker was ingehuurd om de verlenging van de kasgelden voor ons uit handen te nemen.

Zo op het eerste gezicht leek de derivatenconstructie een win-win situatie voor alle partijen. Het ziekenhuis kon bouwen en betaalde een vaste nette rente, de bank kon financieren, verdiende op het hoogtepunt 2,8 mln. per jaar (1% winstopslag op een volume van 280 mln.) en de groeiende Vinex wijk was verzekerd van passende zorg. De ratio’s van het ziekenhuis liepen netjes en voorspelbaar binnen alle grenswaarden die met de banken en WSF waren afgesproken.

Voordat ik aantrad als vaste treasury officer was de situatie aan het kantelen. De bedenker van de constructie en de HEAD waren van baan gewisseld en het ziekenhuis had er geen rekening mee gehouden dat er schaarse kennis nodig is om een dergelijke constructie goed te kunnen administreren. De enige persoon die die kennis had was de HEAD zelf, gesteund door externe adviseurs. Zo was men in het ziekenhuis wel op de hoogte dat de IRS (de swap van Rob heette die inmiddels) steeds hogere rentebetalingen vergde, maar men wist niet dat er ook daadwerkelijk geld opgenomen moest worden. (Er is voldoende liquiditeit op de bank en lenen doe je zo min mogelijk toch?) Het gevolg was een SWAP met een verschil tussen werkelijk opgenomen kasgeld van zo’n 60-70 mln. euro.

Een inefficiënte SWAP, waarbij je rente betaalt voor bedrag ‘x’ en kasgeld hebt opgenomen voor bedrag ‘y’ is prettig voor een bank, en hoeft ook nog geen echt probleem te zijn voor een ziekenhuis als de rente niet te hoog of te laag is. Bij mijn aantreden was de Euribor al hard op weg om naar 0 te gaan. Het gevolg was dat de marktwaarde van de SWAP zeer negatief was. We wisselden 3,5% rente voor 0% Euribor: een dure verzekering. Mede ook omdat de effectieve rente over het opgenomen bedrag tussen de 6 en 7 procent lag ontstond er een situatie die aan de toezichthouders niet meer uit te leggen was.

Ik kreeg de instructie om dit probleem op te lossen. Tijdens mijn proeftijd begon ik al de noodzakelijke beleidsrapporten te schrijven, bouwfacturen te verzamelen en liquiditeiten ter grootte van 40 mln. op te nemen. Doel daarvan was om niet in de jaarrekening te hoeven vermelden dat de marktwaarde van de swap 60 mln. negatief was. De accountant kreeg de opdracht een RFP uit te schrijven. Kostprijs hedge accounting kun je alleen toepassen bij een swap die redelijk nominaal loopt. Omdat facturen voorspelbaar waren, was dat gedeelte in een paar weken door mij opgelost. Echter er was ook een vrij te besteden tranche van 23,5 mln. voor vaste medische apparatuur in het nieuwe ziekenhuis maar er was geen investeringsbegroting naar de inkoopafdeling gegaan. Inkopers zijn opgegroeid met Hollandse zuinigheid. Zij moesten tegen hun vakprincipes in zoveel mogelijk geld uitgeven voor medische apparatuur die zij wellicht in goede staat elders in het ziekenhuis konden vinden.

Op het hoogtepunt van mijn interventie stond er 60 mln. aan liquiditeiten op de bankrekening. Om ons heen vielen allerlei bedrijven om door liquiditeitsproblemen. Bij ons liep het geld langs de muren naar beneden. Even hebben we getwijfeld of we zelf geen bank moesten spelen. Dat leverde meer op dan de 0,2% rente die we zelf ontvingen op onze rekening courant. Ik kreeg geen mandaat om gedeelten van het geld elders onder te brengen: te lastig, risicovol, niet conform treasury statuut etc.

Ook in de rentenacalculatie waren er dingen mis gegaan. Ik ontdekte dat er 1,5 mln. euro te weinig was nagecalculeerd aan de broodheren van het ziekenhuis: de zorgverzekeraars. Ook hier had de Hollandse zuinigheid een rol gespeeld: bruto swapbedragen betalen en netto bedragen nacalculeren. NZA (Nederlandse Zorg Autoriteit) oordeelde dat er een lek in de wetgeving was ontstaan en ze geen middelen hadden om een ziekenhuis te ontzeggen de bruto SWAP bedragen in rekening te brengen. Wij zetten door en kregen ons gelijk. We hadden snel 1,5 mln. verdiend. Na deze reparatie actie werd mij een andere baan aangeboden.

Ik hoorde dat de NZA was ingevallen in de week nadat ik van baan was gewisseld. Dit had niets met treasury te maken, maar met verkeerd gedeclareerde zorgproducten. Het ziekenhuis kreeg 20 mln. euro boete opgelegd. Gelukkig had het betreffende ziekenhuis genoeg liquiditeit op de bank staan op dat moment.

De veelbelovende, maar wat stagnerende Vinex wijk waarin gebouwd werd, is later qua bouwvolume woningen ook bijgetrokken.

Willem van Overveld – Allround finance / treasury professional
[social_links size=”normal” align=””  linkedin=”https://www.linkedin.com/in/willemvanoverveld”]